اگر شما هم جزو کسانی هستید که در صنعت واردات مواد غذایی فعالیت میکنید، حتماً با دغدغههایی مانند مسائل بهداشتی، تعرفههای گمرکی و پیچیدگیهای فرآیند واردات کالا رو به رو شدهاید. در این صنعت، حفظ کیفیت محصولات و رعایت استانداردهای جهانی از یک سو و همچنین مدیریت هزینهها و زمان از سوی دیگر، چالشهای بزرگی هستند که نیازمند راهکارهای هوشمندانه و دقیق است. برای موفقیت در زمینه واردات مواد غذایی، باید با انتخاب استراتژیهای مناسب و آگاهی از تغییرات قوانین، از این چالشها عبور کنید و به کسبوکار خود رونق بخشید.
فرایند واردات مواد غذایی به ایران: گامبهگام
۱. ثبت شرکت و اخذ مجوزهای لازم برای واردات مواد غذایی
اولین قدم برای واردات مواد غذایی به ایران، داشتن شخصیت حقوقی و دریافت کارت بازرگانی معتبر از اتاق بازرگانی است. در کنار آن، شرکت واردکننده باید مجوز فعالیت از سازمان غذا و دارو (IFDA) یا وزارت بهداشت دریافت کند که به آنها اجازه واردات مواد خوراکی را میدهد. بدون این مجوز، امکان ثبت سفارش و ترخیص کالا وجود ندارد.
۲. ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت ایران (NTSW)
پس از داشتن مجوز، شرکت باید مشخصات کالا، کشور مبدا، تامینکننده، برند، قیمت و مقدار را در سامانه جامع تجارت ثبت کند. این مرحله پیشنیاز دریافت مجوز واردات موادغذایی ، تخصیص ارز و پیگیری حمل و ترخیص کالا از گمرک است. همچنین، در این مرحله باید اسناد فنی و بهداشتی کالا نیز بارگذاری شود.
۳. دریافت مجوزهای بهداشتی و استاندارد از مراجع ذیربط
برای ترخیص مواد غذایی ، اخذ مجوز بهداشت، استاندارد ملی ایران و گواهی سلامت از کشور مبدا ضروری است. در برخی موارد نیز باید نمونه برداری از کالا در مبدا انجام شده و گزارش آن به ایران ارسال شود. این مجوزها بر اساس نوع کالا متفاوت هستند و در مورد فرآوردههای گوشتی، لبنی، نوشیدنی و مکملهای غذایی سختگیری بیشتری وجود دارد.
۴. تأمین ارز از طریق سامانه نیما یا منابع ارزی شرکت
برای کالاهایی که به صورت رسمی وارد کشور میشوند، باید ارز موردنیاز از طریق سامانه نیما یا ارز آزاد با منشأ مشخص تأمین شود. این فرآیند معمولاً با تایید بانک مرکزی و وزارت صمت انجام میشود. ارز اختصاصیافته باید به فروشنده خارجی منتقل شده و فاکتور رسمی پرداخت شود.
۵. انجام حمل ونقل بینالمللی کالا (هوایی یا دریایی)
پس از تایید سفارش و پرداخت هزینه، کالا از طریق شرکت پست بینالمللی ارسال میشود. حمل دریایی مناسب بارهای حجیم است و معمولا به بنادر جنوبی ایران (بندرعباس، بوشهر، امام خمینی) وارد میشود. حمل هوایی برای مواد خوراکی فاسدشدنی یا با ارزش بالا مناسبتر است و سریعتر انجام میشود، معمولاً به فرودگاه امام خمینی تهران.
۶. ورود کالا به گمرک و ثبت پیشاظهار در سامانه EPL
به محض رسیدن کالا به ایران، شرکت باید پیشاظهار گمرکی را در سامانه EPL ثبت کند. در این مرحله باید تمام اسناد مانند فاکتور خرید، بارنامه، گواهی بهداشت، گواهی مبدا و مجوزهای سازمان غذا و دارو در سامانه گمرک بارگذاری شود.
۷. نمونهبرداری و بررسی کالا توسط سازمان غذا و دارو
پیش از ترخیص موادغذایی ، نمایندگان سازمان غذا و دارو از کالاها نمونهبرداری کرده و برای آزمایش سلامت، کیفیت، تطابق با مجوز ثبتشده و صحت برچسبها بررسی میکنند. بسته به نوع کالا، این مرحله ممکن است بین ۳ تا ۱۰ روز کاری زمان ببرد. تا قبل از تأییدیه نهایی، کالا ترخیص نمیشود.
۸. ارزیابی گمرکی و پرداخت تعرفه، عوارض و مالیات
پس از دریافت تاییدیه سلامت، گمرک اقدام به ارزیابی ارزش کالا بر اساس تعرفههای HS Code میکند. سپس، حقوق ورودی، عوارض، مالیات بر ارزش افزوده و سایر هزینههای قانونی محاسبه میشود. این مبلغ باید توسط واردکننده پرداخت شده تا اجازه ترخیص کالا صادر شود.
۹. ترخیص کالا و خروج از گمرک
پس از تسویه تمام هزینهها و دریافت مجوزهای نهایی، ترخیص مواد غذایی انجام شده و تحویل شرکت واردکننده میشود. در این مرحله باید برای حمل داخلی، انبارداری یا توزیع کالا برنامهریزی شود. اگر کالا به مقصد خاصی منتقل شود، باید سند حمل و قبض انبار داخلی صادر گردد.
مجوزها و سازمانهای ناظر بر واردات مواد غذایی
- سازمان ملی استاندارد (INSO): کیفیت و تطابق با استانداردهای ملی
- سازمان غذا و دارو (IFDA): سلامت، بهداشت و تاریخ مصرف مواد خوراکی
- سازمان حفظ نباتات: برای کالاهای گیاهی، میوه، عسل و غیره
- وزارت صنعت، معدن و تجارت: ثبت سفارش، ارز و واردات تحت تعرفه خاص
- سازمان گمرک ایران (IRICA): کنترل اسناد، ارزشگذاری و ترخیص کالا
اسناد و مدارک مورد نیاز برای ترخیص مواد خوراکی
| توضیح | مدرک |
|---|---|
| اطلاعات اولیه ارسال کالا قبل از ورود به گمرک | پیشاظهار گمرکی |
| قیمت، مشخصات و جزئیات دقیق کالا | پروفرما و فاکتور خرید |
| بستهبندی، تعداد، وزن و ابعاد کالا | Packing List |
| اثبات محل تولید، کاهش تعرفه از طریق قراردادها | گواهی مبدا (CO) |
| مخصوص مواد غذایی و محصولات کشاورزی | گواهی بهداشت/قرنطینه |
| شامل تاریخ تولید، انقضا، مواد تشکیلدهنده و وزن | لیبل و بستهبندی مطابق استاندارد |
| بسته به روش حمل مورد استفاده | قرارداد حمل، بارنامه و بیمه |
عملکرد و اهمیت ترخیص کار مواد غذایی
- تسلط به قوانین و تغییرات گمرکی، جلوگیری از توقیف کالا
- آشنایی با استانداردهای بهداشتی و نمونه برداری توسط IFDA
- کاهش زمان ترخیص: حمل هوایی معمولاً 1–3 روز، دریایی 3–7 روز کاری است
- تصحیح HS Code و اعلام ارزش دقیق برای محاسبه عوارض درست
- تسریع روند اداری در سامانههای الکترونیکی (EPL)
تعرفهها، مالیاتها و هزینههای گمرکی واردات موادغذایی در ایران
- حقوق گمرکی: از ۰٪ تا ۵۵٪ بسته به نوع کالا
- مالیات بر ارزش افزوده (VAT): حدود ۹٪ بر ارزش کالا+حقوق گمرکی
- عوارض اضافی برای کالاهای خاص: مانند برنج، چای یا روغن
- هزینههای جانبی: بررسیهای آزمایشگاهی، انبارداری، خدمات گمرکی و ارزیابی
چالشها در واردات مواد غذایی
- تحریمها و محدودیتهای مالی بینالمللی که باعث تاخیر در انتقال ارز میشوند
- نوسانات نرخ ارز که قیمت تمامشده کالا را بالا میبرد
- مقررات خشک بهداشتی در کشور مبدا یا مقصد که مستلزم تأمین مجوزهای خاص است
- بستهبندی ناکافی یا عدم تطابق اطلاعات گمرکی که منجر به گرفتار شدن در مسیر زرد یا قرمز گمرک میشود
واردات مواد غذایی در ایران تنها از طریق شرکتهای حقوقی دارای مجوز فعالیت در حوزه مواد غذایی مجاز است و اشخاص حقیقی یا شرکتهای فاقد پروانه بهداشتی اجازه واردات این دسته از کالاها را ندارند. همچنین، با توجه به الزامات سازمان غذا و دارو، سازمان استاندارد و گمرک ایران، فرایند ترخیص کالا باید توسط همان شرکت واردکننده دارای مجوز بهداشت انجام شود. این مسئله بهویژه در مورد کالاهای مصرفی خوراکی، دارویی، مکملها و فرآوردههای گیاهی اهمیت دارد، چرا که نظارت سخت گیرانهای در مورد کیفیت، بستهبندی، برچسب گذاری و منشاء محصول اعمال میشود. به همین دلیل، امکان واگذاری ترخیص مواد غذایی به اشخاص ثالث بدون مجوز رسمی و تخصص بهداشتی، وجود ندارد.